Voortgang lopende jaar en relevante ontwikkelingen
De verandering van het klimaat is aan de orde van de dag. We merken dat het steeds warmer, droger en natter wordt. Naast de verandering van het klimaat leidt de huidige manier van leven ook al decennia lang tot een afname van de biodiversiteit. Op alle schaalniveaus, Europa, het Rijk, de provincie en gemeenten zijn ambities geformuleerd en werken we aan de opgaven.
Europees en nationaal beleid
De Green Deal heeft als doel om de Europese Unie klimaatneutraal te maken tegen 2050 en ligt in lijn met het klimaatakkoord van Parijs om de klimaat opwarming te houden op een maximale stijging van 2 graden Celsius. Om deze doelstelling te bereiken is een daling van de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55% nodig. De Green Deal is uitgewerkt in strategieën voor klimaatadaptatie, biodiversiteit, bossen, groene steden en voedsel.
In juni 2019 is het nationale Klimaatakkoord ondertekend. Daarin zijn maatregelen afgesproken om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. De aanpak richt zich op vijf pijlers: gebouwde omgeving, mobiliteit, industrie, landbouw en elektriciteit. Het overkoepelende doel in de Klimaatwet zal in lijn met het regeerakkoord uit 2022 worden aangescherpt tot het terugdringen van de CO2-uitstoot met 55% in 2030. (Coalities van) overheden, maatschappelijke organisaties en bedrijven hebben het Klimaatakkoord ondertekend. Het gepresenteerde regeerakkoord uit 2022 vraagt nog een nadere uitwerking de verwachting is echter wel dat gemeenten een belangrijke rol gaan vervullen in de uitvoering van de Rijksambities tot 2030 op het gebied van onder andere klimaat in algemeenheid en de vijf pijlers specifiek. Daarnaast trekt het Rijk via de Nationale Omgevingsvisie de regie op de ruimtelijke ordening meer naar zich toe. In een brief geeft de Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening aan dit noodzakelijk te vinden vanwege de grote ruimtelijke en urgente maatschappelijke opgaven en de schaarse ruimte waarin die moeten landen. Het Rijk herneemt de regie in het ruimtelijk domein om te kiezen, om te verdelen en om een eerlijke uitkomst mogelijk te maken in dit verdeelstuk. In de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) is uiteengezet hoe alle belangen worden gewogen, en hoe die allemaal in ons land ingepast kunnen worden. Daarbij gelden drie principes die aan de basis staan van de NOVI: voorrang geven aan meervoudig ruimtegebruik, het centraal stellen van gebiedskenmerken en het niet meer afschuiven van problemen en lasten op generaties na ons of op andere gebieden. De blik op de ruimtelijke inrichting van Nederland heeft de draagkracht van het bodem- en watersysteem als leidend principe.
Leefkwaliteit
Groningen is robuust en veerkrachtig
Groningen wil klimaatbestendig zijn in 2050. We zitten niet stil en zorgen dat we om kunnen gaan met situaties van meer hitte, droogte en hevigere regenval. De uitvoeringsagenda Klimaatbestendig Groningen, het Groninger Water & Riolings Plan (GWRP), het Groenplan Vitamine G en Nieuwe Ruimte (de Leidraad voor de openbare ruimte) vormen de basis voor een klimaat- en toekomstbestendige gemeente en pakken we op met onze inwoners en ondernemers. De betrokkenheid zien we toenemen. Scholen vergroenen hun omgeving via de regeling Groene schoolpleinen. Bewoners ontstenen hun tuinen en maken gebruik van de tegeltaxi. Met wooncorporaties en bedrijven voeren we dialogen over klimaatadaptatie en leggen we afspraken vast in de prestatieafspraken. De bedrijven op Euvelgunne voegen daad bij woord door klimaatadaptieve maatregelen te nemen. Het aantal geveltuinen blijft gestaag groeien en de subsidie Klimaatadaptatie is ook in 2022 zeer in trek bij inwoners. Steeds meer bewoners willen in gezamenlijkheid de openbare ruimte in hun buurt vergroenen. We faciliteren de inwoners daar waar nodig, maar verwachten dat ze ook zelf een bijdrage leveren bij de transitie van de openbare ruimte en beheer. Dit doen we onder andere door de inzet van wijkklimaatambassadeurs. Via participatie, maar ook via herinrichtingsprojecten en wijkvernieuwing leggen we extra groen aan door bomen te planten en de openbare ruimte te ontstenen. De komende jaren stellen we via het coalitieakkoord extra middelen beschikbaar voor groenparticipatie. We werken aan het aanpakken van wateroverlastsituaties.
Tevens borgen we ook klimaatadaptieve richtlijnen, is een regeling natuurinclusief bouwen vastgesteld en werken we aan een nieuwe gemeentelijke ecologische structuur. Deze breiden we niet alleen uit over de gebieden van Haren, Ten Boer en Meerstad, maar we zorgen ook voor een stevigere verankering van de ecologische structuur. Daarin trekken we samen op met diverse natuur- en milieuorganisaties en daarmee geven we uitvoering aan het manifest Groningen Groen. Tevens werken we aan een landschapsbiografie waarin we een beschrijving geven van de belangrijke en waardevolle landschapstypologieën en natuur. Via verschillende projecten werken we nu al aan een versterking van het landschap; dit doen we onder andere via een Landschapsconvenant waaraan verschillende overheden en maatschappelijke organisaties zich hebben verbonden. Met de extra structurele middelen is dit een eerste stap die we zetten in het investeren in landschap en ecologie.
Inwoners zijn overigens niet alleen in klimaatadaptatie geïnteresseerd, maar verbinden dit aan andere duurzame opgaven, zoals energie, voedsel en circulariteit. Er is behoefte aan een integrale kijk op een duurzame straat en wijk: daarbij zoeken we samenwerking met energietransitie duurzame mobiliteit en circulariteit. Inwoners kunnen sinds 2022 voor alle tips, initiatieven en regelingen ten aanzien van duurzaamheid terecht op www.duurzaamgroningen.nl.
Groningen is gezond, veilig en duurzaam
Gezondheidsverschillen, biodiversiteit en klimaat vragen om maatregelen vanuit de voedselstrategie. In de voedselagenda hebben we de koers uitgestippeld. Tegelijkertijd zien we kansen om het verschil te maken door middel van activiteiten rondom voedsel. Dat doen we onder andere via het EU-project Horizon 2020 Food Trails. Daarnaast zetten we meer in op sociale voedselinitiatieven voor gezond eten en onderlinge verbondenheid in buurten en dorpen. Samen met het onderwijs en bedrijfsleven verkennen we de opzet van een strategie voor de eiwittransitie.
Milieuthema’s geluid en lucht bepalen in sterke mate de lokale leefomgevingskwaliteit. De luchtkwaliteit in de gemeente is relatief goed; we voldoen aan de gezondheidskundige advieswaarden van de World Health Organization (WHO) voor fijn stof. De luchtkwaliteit in onze gemeente wordt in grote mate bepaald door de luchtverontreiniging die van elders wordt aangevoerd met de wind. Toch blijven we ook aandacht hebben voor verbetering van de luchtkwaliteit op lokaal niveau . Wegverkeerslawaai verminderen we via een actieplan.
Alle bij ons bekende bodemverontreinigingen zijn ten minste in beheer. De nazorg en afronding van een aantal grote saneringen loopt de komende jaren door.
In Groningen staat verblijfskwaliteit voorop
Met de Leidraad openbare ruimte hanteren we inrichtingsprincipes voor de verschillende typen openbare ruimte in onze gemeente. Door deze principes toe te passen bij alle (her)inrichtingsvraagstukken herwinnen we de openbare ruimte, zetten we de voetganger en fietser centraal en zorgen we tevens voor een aantrekkelijk vormgegeven openbare ruimte waarin ontmoeten en bewegen worden bevorderd. In de geest van de Leidraad worden dit jaar tal van projecten gestart of afgerond. Denk aan de aanpak van de Grote Markt, het Kattendiep en omgeving, het Schouwburgplein, de herinrichting van straten in Selwerd in het kader van wijkvernieuwing. Met de extra structurele middelen zullen we de komende jaren meer straten en buurten in de geest van de leidraad gaan inrichten.
We werken aan een nota hoogbouw dat zorgt voor een goede ruimtelijke inpassing van grotere wooncomplexen en onder andere de relatie tussen de openbare ruimte en de gebruiksfuncties in de plint van dergelijke complexen versterkt. We zetten al een aantal jaren in op een aantrekkelijke en toegankelijke openbare ruimte te houden en deze te herwinnen. We hebben oog voor activiteiten die de toegankelijkheid onder druk zetten zoals uitstallingen, terrassen, wegwerkzaamheden, laad- en losverkeer en ook fietsparkeren. De inzet van extra stewards, het handhaven op de maximale parkeerduur en het handhaven op fout gestalde fietsen hebben hun effect bewezen. Na het openen van extra stallingscapaciteit bij het Forum en Grote Markt zetten we in op het vergroten van extra capaciteit aan de zuid- en westkant van de binnenstad. We onderzoeken de mogelijkheden daartoe. Tot die tijd zetten we de huidige aanpak voort en geven de extra middelen tot en met 2026 ook de mogelijkheid om extra in te zetten op handhaving van foutgeparkeerde fietsen in het kernwinkelgebied. De beoogde resultaten en bijbehorende activiteiten zijn te raadplegen in deelprogramma: 1.2 Mobiliteit.
Erfgoed bestaat uit het drieluik monumenten, cultuurhistorie en archeologie en zorgt voor de identiteit van de gemeente. Beleving en (h)erkenning van erfgoed door bewoners is essentieel hierbij. Het thema is in de Omgevingswet benoemd als één van de kenmerken van ruimtelijke kwaliteit. Borging van erfgoedwaarden is een wettelijke taak. Daarbij is de inventarisatie van het onbeschermde erfgoed het uitgangspunt. Naast de input van erfgoed in ontwikkelingen zetten we ook in op het afronden van de uitvoeringsactiviteiten van de Erfgoednota. Daarbij maken we gebruik van de extra structurele middelen uit het coalitieakkoord.
Beheer en onderhoud openbare ruimte
Behoud van een hoge leefkwaliteit is een rode draad die terugkomt bij alle behoeftepeilingen in relatie tot wonen en leven in de stad. We krijgen de komende jaren te maken met grote maatschappelijke uitdagingen. De zogenaamde ‘global grand challenges’ klimaatverandering, grondstoffen schaarste, demografische verschuivingen, langer en anders leven en de gevolgen van nieuwe connectiviteit hebben directe gevolgen voor de leefkwaliteit van Groningen. Hierop inspelen zorgt voor nieuwe uitdagingen bij het beheer van het stedelijk gebied, zeker in Groningen als compacte en groeiende stad. Daarnaast hebben we grote arealen landelijk gebied in onze gemeente.
In de komende jaren wordt er overal gebouwd. Groningen verdicht en er komt extra openbare ruimte bij met hoogwaardig groen, ruimte om te spelen en bewegen en met oog voor ecologie. We werken aan een beheerstrategie om onze inzet hierop af te stemmen.
Naast de nieuwbouw wordt ook een aantal noordelijke wijken vernieuwd. Naast andere facetten van de leefkwaliteit die in deze wijken worden aangepakt, wordt ook het beheer en onderhoud van de openbare ruimte naar een hoger niveau getild. We zetten extra middelen in op de aanpak van verharding (voornamelijk trottoirs), groen en schoon. Daarnaast bereiden we maatregelen voor om de biodiversiteit te behouden en te versterken, waarbij we ook oog hebben voor het verbeteren van de leefomgeving van diersoorten. Zo gaan we beheerplannen voor de stedelijke ecologische structuur opstellen en uitvoeren en pakken we de invasieve exoten aan.
Afval en grondstoffenbeleid
Voor een verantwoord gebruik van schaarse grondstoffen streven we naar een afvalloze samenleving. In de komende periode willen we daarom het percentage hergebruik van onze grondstoffen verhogen. De wijze waarop die ambitie wordt gerealiseerd, wordt verwoord in het plan 'Minder Afval, Meer Grondstoffen: Op weg naar een circulair Groningen', en we gaan circulaire kansen bevorderen in onze rol als grondstoffenmanager.
In 2023 wordt ingezet op een mix van maatregelen om het plan 'Minder Afval Meer Grondstoffen: Op weg naar een circulair Groningen' te implementeren. Omdat afvalscheiding een belangrijke voorwaarde is om hoogwaardig hergebruik van onze grondstoffen te stimuleren, zullen wij ons richten op communicatie campagnes voor het vergroten van de bewustwording en actiebereidheid op het gebied van afvalscheiding en -preventie (‘Haal alles uit je afval’). We hebben bijzondere aandacht daarbij voor specifieke groepen zoals studenten. Daarnaast willen wij afvalscheiding eenvoudiger maken door onderzoek te doen naar en inwoners te informeren over duurzame alternatieven voor afvalscheiding.
Per 1 januari 2023 wordt de toegangscontrole op afvalbrengstations verbeterd door middel van een afvalpas voor alle huishoudens. Verder worden de soorten afvalstromen vereenvoudigd zodat het voor inwoners duidelijk is wat thuishoort bij een afvalbrengstation en scheiden op de locatie makkelijker wordt. Met deze pas kunnen zij vier keer per jaar gratis grof huishoudelijk afval brengen. Daarnaast realiseren we een derde afvalbrengstation, een Circulariteitshub, waar hoogwaardig hergebruik van onze grondstoffen plaatsvindt. Diverse functionaliteiten worden daar gecombineerd naast de traditionele grondstoffen inzameling. Denk hier aan kringloop, repair en een broed- maakplaats waar circulaire producten van de toekomst worden ontwikkeld vanuit onze ingezamelde grondstoffen. Met samenwerkingspartners, onder andere de kennisinstellingen en ondernemers, werken wij samen om de circulaire economie verder lokaal en regionaal in te bedden. Voorbeelden zijn het samenwerken aan praktische en circulaire leerlijnen ten aanzien van een circulaire economie en het ontwikkelen van circulaire producten. Daarnaast stimuleren wij kansrijke innovaties om de circulaire economie lokaal en regionaal te versterken met inzet van door ons ingezamelde grondstoffen, zoals textiel en hout maar ook andere grondstoffen. We onderzoeken tevens de mogelijkheden om onze grondstoffen digitaal te kunnen aanbieden en ontsluiten, zodat circulaire producten vanuit ons afval vervaardigd kunnen worden. Het delen van bezit en ruimte en het laten repareren is een fenomeen dat in record tempo groeit. Jonge consumenten hechten minder aan bezit en kopen maakt (deels) plaats voor huren, delen, lenen en repareren. Gezien het feit dat we een stad vol jonge mensen zijn, bezien we hoe we ons aan kunnen sluiten bij deze trend om onze circulaire ambities te realiseren.
We gaan door met de gemeentebrede preventieve aanpak van zwerfvuil gericht op het vermijden van zwerfvuil in de wijken en bij evenementen, bij winkelcentra en stations en op snoeproutes. De acties vinden plaats onder de noemer “Groningen schoon dankzij mij” op basis van een plan samengesteld met partners zoals scholen, winkeliers, studentenverenigingen, evenementen organisaties en vrijwilligers. De Milieu- stewards hebben een centrale rol daarbij. Ze geven les op basisscholen, ontwikkelen zich tot milieucoach en faciliteren milieustraten, de meer dan 3.000 Stille Krachten, studentenacties en ondersteunen andere initiatieven van bewoners. Daarnaast gaan we door met onze data gestuurde aanpak om het bijplaatsen en dumpen van afval te voorkomen.